Άρθρα > Μέλισσες > Εργάτρια

Το κεντρί της μέλισσας

Κυριακή 11 Αυγ 2013, 14:54 | Κώστας Μυγδανάλευρος

Οι μέλισσες ανήκουν στα παλαιά και αρχαία είδη εντόμων στον πλανήτη μας, τα οποία συνεχώς μέχρι σήμερα εξελίσσονται και προσαρμόζουν την άμυνα τους ανάλογα με την περίοδο και το περιβάλλον στο οποίο ζούνε. Βέβαια αυτό δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό διότι η κάθε προσαρμογή γίνεται σταδιακά και μετά παρέλευση χιλιάδων ετών, βοηθά άμεσα όμως η επιστήμη και η έρευνα στον τομέα αυτό.

Οι μέλισσες είναι ένα καλό παράδειγμα της εξέλιξης και τις συνεχούς αναπτυσσόμενης  πορείας των ειδών στον πλανήτη μας.

Για την άμυνα έναντι των εχθρών τους, για την καλύτερη και μεγαλύτερη αποταμίευση των τροφών και εν γένει για την επιβίωση τους, προσαρμόσανε τις ανάγκες τους πρώτα σε μικρές ομάδες και σιγά-σιγά οι ομάδες εξελίχθηκαν σε μεγαλύτερες κοινωνίες. Το αποτέλεσμα της προσαρμογής αυτής είναι από μοναχικά είδη, να οργανωθούν σε μια ολοκληρωμένη και συνεχώς αναπτυσσόμενη κοινωνία.
Η παραγωγή του δηλητηρίου από τον οργανισμό της μέλισσας έχει σχέση με την κατανάλωση γύρης. 
Η εξέλιξη αυτή είχε επίσης επιπτώσεις και στην βιολογική τους εξέλιξη, σαν φυτοφάγα ανέπτυξαν και το μοναδικό όπλο άμυνας έναντι των πολλών εχθρών τους, το κεντρί με το δηλητήριο του.

Η οργάνωση τους σε πολυπληθή κοινωνία εξασφάλισε την επιβίωση τους μέχρι τις ημέρες μας, γιατί ταυτόχρονα αναπτύχθηκε και ο τρόπος οργανωμένης άμυνας έναντι εισβολέων με άριστα αποτελέσματα. Επίσης, η κυψέλη προστάτεψε και εξασφάλισε την ομαλή και χωρίς κινδύνους ζωή των μελισσών από διάφορους άρπαγες.
Η μέλισσα όταν αμύνεται για να προστατέψει την κυψέλη της  γίνεται υπερβολική.
Σπάνια η μέλισσα επιτίθεται όταν ευρίσκεται σε εργασία όπως είναι η συλλογή νέκταρος, γύρης, πρόπολης και νερού. Ωστόσο μπορεί να κεντρίσει ενστικτωδώς εάν κάποιος προσπαθήσει να την πιάσει ή να την αγγίξει, να την μεταχειρισθεί βίαια ή να της ασκήσει κάποια πίεση με τα χέρια ή τα πόδια έστω και από απροσεξία.

Γενικά όμως ισχύει ο κανόνας: Μην την ενοχλείς για να μην σε ενοχλήσει.

Δηλητήριο
Η μέλισσα όταν αμύνεται, για να προστατέψει την κυψέλη της γίνεται υπερβολική. Η ηλικία των μελισσών που αμύνονται της κυψέλης σε πρώτο στάδιο είναι περίπου 14-20 ημερών, οι μέλισσες αυτές μέσης ηλικίας έχουν στην κύστη τους την μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα δηλητηρίου. Όταν γεννιέται η μέλισσα, και για μερικές μέρες, το κεντρί της είναι τρυφερό και το δηλητήριο στην κύστη της πολύ λίγο. Σε διάστημα δυο εβδομάδων το δηλητήριο φθάνει περίπου τα 0,3 mg. Η κύστης είναι πλήρης. Μετά την 18η ημέρα δύσκολα η μέλισσα παράγει επιπλέον δηλητήριο. Η παραγωγή του δηλητηρίου από τον οργανισμό της μέλισσας έχει σχέση με την κατανάλωση γύρης.

Γενικά λοιπόν το δηλητήριο στις εργάτριες μέλισσες παράγεται από έναν αδένα και αποθηκεύεται στην κύστη του δηλητηρίου, η οποία επικοινωνεί με το κεντρί, το οποίο ευρίσκεται στο τελευταίο άκρο της κοιλιάς και είναι εσωτερικό. 

Κεντρί
Όταν μια μέλισσα κεντρίζει μια άλλη μέλισσα ή σφήκα ή άλλο έντομο μπορεί και μαζεύει πάλι το κεντρί στην κοιλιά της χωρίς να έχει επιπτώσεις, γιατί το δέρμα ή ο εξωσκελετός των εντόμων είναι από μία μεμβράνη η οποία άμα σχιστεί κατά την είσοδο του κεντριού, δεν εμποδίζει την έξοδο του. 

Όταν όμως τρυπήσει με το κεντρί της το δέρμα των θηλαστικών δεν μπορεί να το τραβήξει και αυτό γίνεται η αιτία θανάτου της, γιατί μαζί με το κεντρί αποκολλάται και μέρος των εντέρων της μέλισσας. 

Το δέρμα των θηλαστικών έχει ελαστικότητα ενώ των εντόμων όχι, έτσι όταν με την πίεση της μέλισσας το κεντρί εισχωρεί στο δέρμα μας, το δέρμα ανοίγει αφήνοντας το κεντρί να εισχωρήσει κάνοντας πληγή. Κατά τον χρόνο που η μέλισσα προσπαθεί να φύγει, το δέρμα επανέρχεται στην αρχική του θέση με αποτέλεσμα να συγκρατεί το σαν βέλος κεντρί της και να μην την επιτρέπει να το τραβήξει πίσω. Προσπαθώντας να απελευθερωθεί, γαντζώνει τα 6 πόδια της στο δέρμα και έλκει το σώμα της ή βάζει μεγαλύτερη δύναμη στα φτερά της για να πετάξει μακριά. Και στις δυο περιπτώσεις αν το κεντρί αποκολληθεί από το σώμα της είναι καταδικασμένη να πεθάνει σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το κείμενο είναι γραμμένο και αναρτήθηκε για πρώτη φορά στις 8 Ιαν 2006 στο site melissokomos.com από τον μελισσοκόμο Κ. Μυγδανάλευρο.

Τελευταία τροποποίηση: 13/4/2015, 12:47

Διαβάστε ακόμη:

Η Εργάτρια
Η εργάτρια είναι θηλυκό άτομο με ατελή ανάπτυξη των γεννητικών του οργάνων. Σε σύγκριση με τη βασίλισσα και τον κηφήνα είναι μικρότερη σε μέγεθος. Σε νεαρή ηλικία το σώμα της είναι χνουδωτό και τα φτερά...

Οι μέλισσες ώς επικονιαστές
Επικονίαση είναι η γονιμοποίηση των φυτών. Η μετακίνηση γυρεόκοκκων από τους ανθήρες στο θηλυκό τμήμα του άνθους, το λεγόμενο στίγμα του υπέρου. Είναι το πρώτο βήμα στην παραγωγή σπόρων, καρπών και φρούτων γενικότερα.

Σχόλια